Japan: Het land van de rijzende zon en de ondergaande aandelenmarkt

De aandelenmarkt is eng. Waar wereldwijde aandelen gemiddeld sinds 1900 na aftrek van inflatie zo’n 5% rendement hebben behaald en de Amerikaanse aandelenmarkt geen twintigjarige periodes heeft gekend waarin het rendement negatief was, is dat rendement niet zonder slag of stoot behaald. Waar beleggers over de hele wereld een grote weging geven aan hun thuismarkt, is het maar de vraag of dat verstandig is. Een aandelenbelegger uit Japan die de afgelopen decennia in Japanse aandelen heeft belegd, kan daar vast en zeker over meepraten.

Verschillen in rendementen tussen landen

In het Credit Suisse Global Investment Returns Yearbook 2017 spreken de auteurs Dimson, Marsh en Staunton over de succes bias wanneer ze het over de rendementen van de Amerikaanse aandelenmarkt hebben. Met een jaarlijks rendement van 6,4% na inflatie sinds 1900 verslaat de VS de meerderheid van de landen. Dat is echter een periode waarin de VS een enorme economische ontwikkeling doormaakte en zich manifesteerde als ontwikkelde economie, waar het voorheen als een opkomende markt te boek stond. Bovendien een periode waarin de VS relatief ongeschonden uit wereldoorlogen kwam, waar de meeste ontwikkelde economische grootmachten in de 20^e eeuw zwaar gehavend uit de strijd kwamen.

Waar de 17^e en 18^e eeuwen gedomineerd werden door de Amsterdamse aandelenmarkt, is het dus tegenwoordig de Amerikaanse aandelenmarkt die het leeuwendeel van de beursgenoteerde bedrijven huisvest. Over de afgelopen vijftig jaar scoorde de Nederlandse aandelenmarkt zeer goed met een jaarlijks rendement na inflatie van zo’n 7%. Ter vergelijk, de VS zat in die periode tegen de zes procent aan. Persoonlijk heb ik geen idee welke aandelenmarkt over de komende tientallen jaren het beste zal presteren, dus beleg ik wereldwijd gespreid.

Dat wereldwijde spreiding over meerdere landen en regio’s aan te raden valt, wordt onderstreept door de landen die het wat minder hebben gedaan. Geschiedenis wordt geschreven door de winnaars, maar kijken naar de verliezers leert ons misschien wel meer. Sinds 1900 is de Oostenrijkse aandelenmarkt het lelijke eendje, met een reëel rendement van 0,8% per jaar. Er zijn echter nog lelijkere eendjes aan te wijzen. In deze categorie vallen de aandelenmarkten van China en Rusland, waar aandelen door overheidsingrijpen van de ene op de andere dag niets meer waard waren. Waar Rusland in 1900 nog zo’n 6% van de wereldwijde aandelenmarkt was en de aandelenmarkt tot 1914 bijna verdubbelde in waarde, begon met de oktoberrevolutie in 1917 de eerste socialistische staat ter wereld en verloor de aandelenmarkt haar functie en aandelen hun waarde. Confiscatie van vermogen door jouw overheid is een gevaarlijk risico, maar helaas een waar moeilijk tegen te verdedigen valt. Voorkomen dat je een Oostenrijks rendement behaald door zo breed mogelijk te spreiden, is echter wel een logische stap om ervoor te zorgen dat je niet juist dat lelijke eendje kiest. (1)

In het geval van Japan lijken de rendementen op het eerste gezicht best prima, met een jaarlijks reëel rendement van 4,2% sinds 1900 en eenzelfde rendement over de afgelopen 50 jaar. Toch wordt Japan vaak aangehaald als het over falende aandelenmarkten gaat.

Een imploderende bubbel

Eind jaren ’80 was de Japanse aandelenmarkt goed voor ongeveer 40% van de wereldwijde aandelenmarkt. Op dat punt was de waarde van het vastgoed in Tokyo vier keer zo groot als de waarde van al het vastgoed in de VS (bron: A Wealth of Common Sense door Ben Carlson (referral link)). De aandelenmarkt kende torenhoge waarderingen, waar er voor één euro winst ruim 100 euro koerswaarde betaald werd. Een prijs die dusdanig hoog is, dat het maar de vraag is of die investering zich terug betaald in een gemiddelde beleggingshorizon.

In Manias, Panics, and Crashes door Robert Aliber en Charles Kindleberger (referral link) wordt verteld hoe de Japanse aandelenmarkt eind Jaren ’80 een soort perpetuum mobile was geworden. Japanse bedrijven investeerden hevig in (leningen voor) vastgoed, waardoor de prijs van vastgoed steeg, waardoor de prijs van de aandelen stegen en er weer meer in vastgoed belegd werd. Totdat in 1990 de machine in omgekeerde richting begon te bewegen, waarbij verkopen in vastgoed zorgden voor dalende prijzen van zowel het vastgoed als van de ondernemingen die veel van dat vastgoed in de portefeuille hadden. Hierdoor kwamen de banken in het nauw en werden er minder leningen uitgegeven, dit weer met gevolg dat investeerders in vastgoed minder makkelijk aan kapitaal konden komen en de vastgoedprijzen verder daalden. Resultaat: Een aandelenmarkt die zo’n 80% daalde en al decennialang op haar gat ligt.

Europa vertoont op dit moment enige gelijkenissen met Japan. Hoewel de Europese economie meer divers is, kan een blijvend lage inflatie of zelfs deflatie verstrekkende gevolgen hebben. Voor mij weer een extra reden om wereldwijd te blijven beleggen en geen bewuste focus te leggen op de ene of de andere regio. Voorspellers van de toekomst zitten er vrijwel altijd naast en alleen de enkeling die het goed heeft, wordt achteraf geprezen.

Hoe zwaar was de Japanse nasleep?

Wellicht had ik deze vraag anders moeten stellen. De Japanse aandelenmarkt is namelijk nog steeds niet boven haar top in 1989 uitgekomen. Deze calculator geeft daar wellicht een beter beeld bij. Vanaf december 1989 tot januari 2017 komt het totaalrendement inclusief dividend in Yen uit op -28%. Corrigeer je deze data voor inflatie (of beter gezegd, deflatie, het minder waard worden van de valuta), dan komt het rendement op -36% uit.

Dit rendement zou je gelukkig enkel hebben behaald wanneer je vrijwel op de piek al je vermogen belegt. Voor veel mensen is dat niet het geval doordat ze periodiek beleggen en net als de dieptepunten van de aandelenmarkt ook de toppen niet weten te voorspellen. Aan de andere kant stappen veel mensen uit de beurs wanneer het slecht gaat, waardoor ze hun verliezen realiseren en de kans op herstel opgeven. De les is in ieder geval om je niet te focussen op één land, of dat nu Japan, de VS of Nederland is. Een tweede les is om je niet enkel op aandelen te richten, maar ook over beleggingscategorieën te spreiden. Een toewijzing aan vastrenderende beleggingen zorgt ervoor dat je beter aan je plan kunt vasthouden en je de beweeglijkheid van je beleggingsportefeuille verkleint.

Een laatste punt is om je niet teveel te laten leiden door historische rendementen. Aan het eind van de jaren ’80 kende een Japanse aandelenbelegger een jaarlijks rendement van zo’n 20% per jaar sinds de jaren ’60. De drie daarop volgende decennia waren echter een stuk minder fortuinlijk. Wie denkt te weten wat de komende dertig jaar ons zal brengen, zal waarschijnlijk nog een aantal keren flink verrast worden. Mede vanwege situaties als in Japan ben ik blij dat ik wereldwijd spreid, maar besef ik me zeker dat aandelen ook dan nog risicovol zijn. Zonder risico immers ook geen rendement.

De informatie in dit stuk reflecteert mijn persoonlijke mening en bevindingen. Als je fouten aantreft of suggesties hebt, hoor ik die graag. Dit is niet bedoeld als beleggings- of belastingadvies of een aansporing tot aankoop van bepaalde effecten. Zie voor meer informatie de disclaimer.